یکی از پایه‌های تحقق الگوی اقتصاد مقاومتی و حل مشکلات اقتصادی کشور، تحقق مشارکت مردمی در اقتصاد و شکل‌گیری اقتصاد مردم‌محور است. گام نخست جهت تحقق و شکل‌گیری مشارکت مردمی در اقتصاد تبیین مدل و ابعاد نظری آن است. در مقاله پیش‌رو کوشیده شده است با بررسی اندیشه‌های حضرت امام خمینی - که توانستند بزرگ‌ترین حماسه‌های مشارکت مردمی را در عرصه‌های گوناگون اجرا و پیاده‌سازی کنند- به کمک روش «نظریه‌پردازی داده‌بنیاد» ، برخی از ابعاد مدل پیش‌گفته، بررسی و تبیین شود. بعد از احصا و بررسی بیانات وی، مدلی برای مشارکت مردم در اقتصاد به‌دست آمد که به ترتیب از سه گام «بیداری و خودباوری ملی»، «همت، عزم و اراده ملی» و «قیام و مشارکت ملی» تشکیل شده است. بیداری و خودباوری، نخستین و مهم‌ترین جزء این مدل شمرده می‌شود.

در اقتصاد دانش‌بنیان با تزریق دانش سطح بالا (اعم از دانش فنی و بازاری) در بخش‌های گوناگون اقتصادی، عملکرد نهادها، اجزا و روابط تسهیل و ساختار اقتصادی مقاوم‌تر می‌شود. در صنایع دانش‌بنیان به‌عنوان یکی از تبلورهای اقتصاد دانش‌بنیان، با تزریق نوآوری و دانش‌های فنی و بازاری پیشرفته در فرآیند تولید، می‌توان سرعت دست‌یابی به محصول و کیفیت آن را افزایش داد یا محصولی جدید را برای رفع نیاز طراحی کرد. این صنایع با افزایش شتابان در رشد اقتصادی، توان اقتصاد را دوچندان کرده و سطح اقتدار اقتصادی کشور‌ها را افزایش می‌دهد. در نوشتار پیش‌رو با بررسی دو رویکرد کلی رایج و رقیب در صنایع دانش‌بنیان و تحلیل مزیت‌ها و عیب‌های این‌دو رویکرد به شرح رویکرد سومی از صنعت دانش‌بنیان پرداخته شده است که امنیت اقتصادی بیشتری را برای کشورها در پی دارد. رویکردی که طراحی آن مبتنی بر نظریه اقتصاد مقاومتی صورت گرفته است. صنعت دانش‌بنیان مقاومتی، صنعتی با کاربری آسان، حجم کوچک و قابلیت همه‌گیر شدن است و با تبدیل‌شدن این گونه صنعتی‌سازی به فرهنگ عمومی به‌صورتی پایدار و متوازن به رشد اقتصادی کشورها کمک می‌کند. این صنعت به راحتی مورد تهدید قرار نمی‌گیرد و در صورت تهدید نیز به راحتی به آن آسیب وارد نمی‌شود.

با تعیین شعار «حمایت از کالای ایرانی» به‌عنوان شعار محوری در سال 1397، رهبر معظم انقلاب ضمن پافشاری دوباره بر اساسی‌ترین راهبرد اقتصادی انقلاب اسلامی یعنی «حمایت ایمانی از تولید ملی»، رویارویی اقتصادی با دشمن را وارد فاز جدیدی کردند. حمایت مورد نظر معظم‌له از بُعدهای گوناگونی مانند: حمایت دولتی از کالای ایرانی، تولید کالای با کیفیت و رقابت‌پذیر به‌وسیله تولیدکننده ایرانی و تعصب مصرف‌کننده روی کالای ایرانی تشکیل می‌شود که پرداختن به هر کدام از این بُعدها به‌طور مجزا نیازمند مطالعه‌ای مستقل است. در مقاله پیش‌رو با بهره‌مندی از روش اسنادی – کتابخانه‌ای به‌عنوان یکی از روش‌های معتبر در مطالعه‌های علوم انسانی، ضمن تمرکز بر مفهوم «مصرف متعصبانه» به‌عنوان یکی از بُعدهای حمایت از کالای ایرانی و واژگان کلیدی مربوط به گفتمان اقتصادی انقلاب اسلامی که به‌وسیله رهبر معظم انقلاب مطرح شده است، در سه گفتار اصلی به چیستی، چرایی و چگونگی این نوع خاص از رفتار مصرفی می‌پردازیم. براساس نتیجه‌های به‌دست آمده در تحقیق پیش‌رو مهم‌ترین الزامات تعصب در مصرف کالای ایرانی عبارت هستند از: کنار گذاشتن الگوهای هزینه - فایده مادی در انتخاب‌ها، کوشش برای شناختن و شناساندن محصولات با کیفیت ایرانی، انجام اقدام‌های نمادین در حمایت از کالای ایرانی، تبدیل مصرف کالای خارجی به یک ضد ارزش و برحذر داشتن دیگران از مصرف کالای خارجی که می‌توانند به‌عنوان راهبردهای اساسی انقلاب اسلامی در رویارویی با تهاجم تمام عیار اقتصادی دشمن شمرده شوند تا وی را از دست‌یابی به یکی از مهم‌ترین اهدافش یعنی پدیدساختن بیکاری فراگیر ناکام بگذارد.

اقتصاد مقاومتی به‌عنوان الگویی که متضمن قوام و استحکام ساخت درونی اقتصاد کشور و تقویت دیگر بخش‌ها به‌صورت غیرمستقیم شمرده می‌شود، مستلزم تحقق در تمام حوزه‌های اساسی به‌ویژه مصرف است. مصرف از جمله مهم‌ترین عواملی است که در جریان تحریم و دیگر حربه‌های اقتصادی که در ضدیت با نظام جمهوری اسلامی طراحی‌شده مورد هجمه‌های گوناگون قرار گرفته است و علت این امر هم نقش محوری این حوزه در اثرگذاری بر معیشت مردم و جداکردن مردم از بدنه نظام از راه متأثر ساختن بخش مصرف است؛ بنابراین لازم می‌باشد مؤلفه‌های الگوی مصرفی که سرانجام به قوام اقتصادی کشور کمک کرده و اقتصاد را در برابر تکانه‌های داخلی و خارجی بیمه کند استخراج و احصا شوند. در مقاله پیش‌رو به روش مطالعه اسنادی و کتابخانه‌ای، مؤلفه‌های اصلی اقتصاد مقاومتی براساس بیانات رهبر معظم انقلاب و مبتنی بر راهبردهای حاکم بر اقتصاد مقاومتی در حوزه مصرف انطباق داده شده و مؤلفه‌های کلی الگوی مصرف در چارچوب اقتصاد مقاومتی استخراج می‌شود. در حقیقت در این مطالعه، مؤلفه‌های راهبردی الگوی مصرف، از ضرب این مفهوم مصرف در مؤلفه‌های راهبردی اقتصاد مقاومتی استخراج شده‌اند.

اقتصاد مقاومتی راهبرد جدید ایران برای مقابله با جنگ اقتصادی دشمن و شتاب‌یافتن پیشرفت اقتصادی کشور طی سال‌های اخیر توجه نظریه‌پردازان تمام رشته‌های علمی به‌ویژه نظریه‌پردازان علوم انسانی را به خود جلب کرده است. از آن‌جا که تولید ملی رکن اصلی اقتصاد مقاومتی می‌باشد و یکی از مشکلات اساسی در راه رونق تولید ملی، کمبود تقاضاست؛ بنابراین یکی از رشته‌هایی که می‌تواند به تحقق اقتصاد مقاومتی کمک کند بازاریابی است. بازاریابی مردمی یکی از انواع بازاریابی است که شرکت‌ها با کمک مصرف‌کنندگان آن را به‌کار می‌گیرند. پژوهش پیش‌رو با روش تحلیلی با استفاده از ایده بازاریابی مردمی با ارائه یک مدل نشان می‌دهد که رویکرد مردمی‌بودن و جهادی‌بودن اقتصاد مقاومتی می‌تواند نوع خاصی از بازاریابی را که بازاریابی مردمی است برای تحقق اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید ملی تعریف کند. طبق این مدل، مدیریت بازاریابی در بازاریابی مردمی مبتنی بر اقتصاد مقاومتی به‌وسیله شرکت‌های تولیدی انجام نمی‌شود بلکه خود مردم با همان روحیه جهادی به تبلیغ، عرضه، فروش و مصرف کالاهای ایرانی می‌پردازند. واژگان کلیدی: بازاریابی، بازاریابی مردمی، اقتصاد مقاومتی، تولید ملی.

تحریم اقتصادی ابزاری برای دست‌یابی به اهداف سیاست خارجی می‌باشد و جمهوری اسلامی ایران از آغاز تاکنون مورد تحریم‌های گوناگون تجاری و مالی از سوی کشورهای غربی بوده است. طی سال‌های اخیر شاهد شدت‌یافتن تحریم‌های اعمال‌شده علیه کشور به‌ویژه در حوزه انرژی هستیم. کشورهای تحریم‌کننده ایران در جهت نشانه‌روی نقاط آسیب‌پذیر اقتصاد کشور، صنعت نفت و گاز را به‌عنوان مهم‌ترین منبع پدیدآمدن درآمد ملی هدف گرفته‌اند. با توجه به ساختار وابسته اقتصاد ایران به درآمد‌های نفتی پیامدهای ناشی از تحریم‌های این حوزه که خود شامل سه بخش تحریم صادرات نفت، تحریم در صنایع بالادستی صنعت نفت و گاز و تحریم در صنایع پایین‌دستی این صنعت است، تشدید می‌شود. تحریم‌های حوزه‌ انرژی پیامدهایی هم‌چون کاهش شدید درآمدهای ارزی، کاهش سرمایه‌گذاری خارجی، کاهش ورود کالاها و تجهیزات مورد نیاز در پی دارد و در این جهت حوزه‌های اقتصاد کلان مانند رشد، تورم و بیکاری تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد. در عین حال باید توجه داشت که مشکلات پدیدآمده از سوی تحریم‌های انرژی به استفاده نامناسب ما از منابع هیدروکربوری و چگونگی هزینه‌کرد منابع حاصل ازآن برمی‌گردد. در پژوهش پیش‌رو در ابتدا با استفاده از مباحث نظری چگونگی اثرگذاری تحریم‌های نفت و گاز بر متغیرهای کلان اقتصادی کشور را بررسی کرده‌ایم. با توجه به تحلیل کیفی صورت‌گرفته،‌ کشور ایران به‌عنوان یک کشور در حال توسعه و یک صادرکننده نفت خام تحت تأثیر شوک‌های درآمد ارزی حاصل از نفت قرار می‌گیرد. ما دریافتیم که شوک‌های ارزی حاصل از درآمدهای نفتی پاشنه آشیل اقتصاد ایران شمرده می‌شود.